Thị trường chứng khoán rất phức tạp và luôn biến động, vì vậy, sự linh hoạt và khả năng thích ứng là những yếu tố quan trọng để thành công. Trong bài viết 4 bài học đầu tư chứng khoán giúp bảo vệ tài khoản – Phần 1, mình đã chia sẻ một phần nội dung về các bài học đầu tư chứng khoán mà rất nhiều nhà đầu tư đã và đang gặp phải.

Mời bạn tiếp tục tìm hiểu thêm các bài học đầu tư chứng khoán khác trong bài viết này nhé.

Nghe các chia sẻ về Sức khỏe tiền bạc trên Spotify.

Bài học đầu tư chứng khoán sâu sắc giúp bảo vệ tài khoản

1. Bán cổ phiếu tăng giá và giữ lại cổ phiếu giảm giá

Một trong những sai lầm phổ biến nhất mà nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là những người mới, thường mắc phải là bán cổ phiếu đang tăng giá để chốt lời sớm, trong khi giữ lại những cổ phiếu đang giảm giá với hy vọng chúng sẽ hồi phục. Đây là một bài học đầu tư chứng khoán mà chúng ta cần phải lưu ý.

Điều này có vẻ hợp lý ở bề mặt, bởi vì việc chốt lời sớm sẽ giúp bạn “khóa” được lợi nhuận, trong khi giữ lại cổ phiếu đang giảm giá có thể tạo ra cơ hội để phục hồi nếu giá quay đầu tăng trở lại. Tuy nhiên, trên thực tế, đây là một chiến lược không hiệu quả và có thể gây tổn thất lớn cho danh mục đầu tư của bạn.

1.1. Lý do không nên bán cổ phiếu tăng giá quá sớm

• Xu hướng tích cực có thể tiếp tục

Khi một cổ phiếu đang tăng giá, điều này có thể là dấu hiệu cho thấy công ty đang hoạt động tốt, thị trường đang ủng hộ, và xu hướng tích cực có thể còn kéo dài. Bán cổ phiếu chỉ vì nó đã tăng giá đôi khi có thể dẫn đến việc bỏ lỡ những lợi nhuận tiềm năng lớn hơn trong tương lai.

Thực tế, nhiều cổ phiếu dẫn đầu thị trường có thể tiếp tục tăng trong một khoảng thời gian dài sau khi đã đạt mức tăng trưởng ấn tượng ban đầu.

• Động lực tăng trưởng

Một cổ phiếu tăng giá thường là kết quả của những yếu tố cơ bản tích cực, chẳng hạn như sự tăng trưởng về doanh thu, lợi nhuận, hay vị thế thị trường của công ty. Nếu những yếu tố này vẫn còn nguyên vẹn, việc giữ lại cổ phiếu có thể là một quyết định hợp lý.

Ví dụ, một công ty công nghệ có thể liên tục đổi mới và chiếm lĩnh thị trường, tạo ra động lực tăng trưởng liên tục cho cổ phiếu của mình.

• Lãi kép

Một khái niệm quan trọng trong đầu tư là lãi kép, tức là việc tái đầu tư lợi nhuận để tạo ra lợi nhuận lớn hơn trong tương lai. Khi bạn giữ cổ phiếu đang tăng giá, bạn cho phép lãi kép hoạt động. Nếu bạn bán cổ phiếu quá sớm, bạn có thể bỏ lỡ cơ hội này.

1.2. Lý do không nên giữ cổ phiếu giảm giá

Bài học đầu tư chứng khoán không nên giữ cổ phiếu giảm giá vì các lý do sau:

• Bẫy kỳ vọng

Khi cổ phiếu giảm giá, nhiều nhà đầu tư bị cuốn vào bẫy tâm lý, hy vọng rằng giá sẽ phục hồi và giúp họ tránh được thua lỗ. Tuy nhiên, không phải lúc nào cổ phiếu cũng sẽ phục hồi, đặc biệt là khi sự giảm giá xuất phát từ những vấn đề cơ bản của công ty như doanh thu giảm, mất thị phần, hoặc quản lý kém hiệu quả. Việc giữ lại cổ phiếu giảm giá chỉ vì hy vọng, mà không có cơ sở phân tích rõ ràng, có thể dẫn đến việc gánh chịu thua lỗ nặng nề hơn.

• Chi phí cơ hội

Giữ lại cổ phiếu giảm giá đồng nghĩa với việc bạn đang bỏ lỡ những cơ hội đầu tư khác có tiềm năng sinh lời tốt hơn. Mỗi đồng vốn đầu tư đều có giá trị và bạn nên cân nhắc đầu tư vào những tài sản có khả năng sinh lời cao hơn thay vì chôn vốn trong những cổ phiếu kém hiệu quả.

• Thiệt hại kéo dài

Cổ phiếu giảm giá không chỉ gây thiệt hại về mặt tài chính mà còn có thể ảnh hưởng đến tâm lý và quyết định đầu tư của bạn trong tương lai. Việc nhìn thấy tài sản của mình giảm sút có thể khiến bạn đưa ra những quyết định vội vàng, chẳng hạn như bán tháo trong hoảng loạn hoặc tiếp tục giữ hy vọng mà không dựa trên phân tích thực tế.

5 cách Quản lý tài sản đầu tư mà nhà đầu tư cá nhân cần lưu ý

1.3. Khi nào nên chốt lời và khi nào nên giữ cổ phiếu

Việc mua bán cổ phiếu của bạn cần được căn cứ vào bài học đầu tư chứng khoán sau:

• Chốt lời khi cổ phiếu đã đạt giá trị mục tiêu

Một cách để xác định khi nào nên chốt lời là thiết lập các mức giá mục tiêu trước khi bạn đầu tư. Khi cổ phiếu đạt đến mức giá mục tiêu, bạn có thể cân nhắc việc chốt lời, đặc biệt nếu bạn tin rằng cổ phiếu đã được định giá cao hoặc thị trường đang có dấu hiệu quá mua (overbought).

• Giữ cổ phiếu khi các yếu tố cơ bản vẫn tích cực

Nếu công ty mà bạn đầu tư vẫn đang phát triển tốt, có kế hoạch kinh doanh rõ ràng và các yếu tố cơ bản vẫn mạnh mẽ, bạn có thể cân nhắc giữ cổ phiếu lâu hơn. Đừng để sự biến động ngắn hạn làm ảnh hưởng đến quyết định đầu tư dài hạn của bạn.

• Xem xét yếu tố thị trường chung

Nếu toàn bộ thị trường đang trong xu hướng giảm và có dấu hiệu suy thoái, việc giữ lại những cổ phiếu giảm giá có thể không phải là quyết định khôn ngoan. Trong những trường hợp như vậy, việc cắt lỗ và chuyển sang các tài sản an toàn hơn có thể là lựa chọn tốt hơn.

Nhấp vào đây để tìm hiểu về cách thức Lập kế hoạch tài chính cá nhân.

1.4. Lời khuyên để tránh bán cổ phiếu tăng giá quá sớm và giữ lại cổ phiếu giảm giá

• Tập trung vào chiến lược dài hạn

Thay vì chỉ chú ý đến biến động ngắn hạn của giá cổ phiếu, hãy tập trung vào chiến lược đầu tư dài hạn của mình. Đầu tư nên dựa trên những yếu tố cơ bản và tiềm năng phát triển dài hạn của công ty, thay vì chỉ dựa vào những biến động nhất thời của thị trường.

• Đặt ra nguyên tắc bán

Xác định trước các nguyên tắc khi nào bạn sẽ bán cổ phiếu, chẳng hạn như khi giá đạt mục tiêu hoặc khi các yếu tố cơ bản của công ty thay đổi. Điều này sẽ giúp bạn tránh bán cổ phiếu quá sớm hoặc giữ lại cổ phiếu kém hiệu quả.

• Đánh giá lại danh mục đầu tư định kỳ

Định kỳ xem xét lại danh mục đầu tư của bạn để đảm bảo rằng các cổ phiếu bạn đang nắm giữ vẫn phù hợp với mục tiêu đầu tư của bạn. Nếu một cổ phiếu đang giảm giá nhưng không có dấu hiệu sẽ phục hồi, có thể đã đến lúc bạn cần cân nhắc cắt lỗ.

• Kiểm soát cảm xúc

Đầu tư trên thị trường chứng khoán không chỉ là về phân tích số liệu mà còn về kiểm soát cảm xúc. Đừng để sự tham lam khiến bạn chốt lời quá sớm, hay nỗi sợ hãi khiến bạn giữ lại cổ phiếu giảm giá mà không có cơ sở hợp lý.

9 bước cần thực hiện để lập Kế hoạch Tài chính cá nhân – Phần 1

2.1. Tâm lý phổ biến trong đầu tư

Một trong những cạm bẫy tâm lý lớn nhất mà nhà đầu tư thường gặp phải là sự tự tin thái quá, hay còn gọi là “overconfidence”. Đây cũng được coi là một bài học đầu tư chứng khoán cần được các nhà đầu tư nhỏ lẻ quan tâm.

Điều này xảy ra khi nhà đầu tư tin rằng nhận định của mình về thị trường hoặc về một cổ phiếu cụ thể là hoàn toàn chính xác và không thể sai lầm. Sự tự tin này có thể khiến họ phớt lờ các thông tin trái chiều, bỏ qua các cảnh báo, và từ chối xem xét lại quyết định của mình ngay cả khi tình hình thực tế cho thấy họ đã sai.

2.2. Nguy cơ của việc luôn cho rằng mình đúng

• Thiếu linh hoạt trong đầu tư

Khi bạn quá tự tin vào nhận định của mình, bạn có thể trở nên cố chấp và không linh hoạt trong việc điều chỉnh chiến lược đầu tư. Thị trường chứng khoán luôn thay đổi và bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố phức tạp, từ tình hình kinh tế toàn cầu, chính sách tiền tệ, cho đến các yếu tố cụ thể của từng công ty. Nếu bạn không sẵn sàng thay đổi quan điểm của mình khi có thông tin mới, bạn có thể bỏ lỡ những cơ hội đầu tư tốt hoặc phải chịu thua lỗ lớn.

• Bỏ qua rủi ro

Sự tự tin quá mức có thể khiến bạn bỏ qua các rủi ro tiềm ẩn. Bạn có thể tin rằng mình đã nắm bắt được tất cả các yếu tố cần thiết để đưa ra quyết định đầu tư, nhưng trên thực tế, không ai có thể dự đoán chính xác mọi diễn biến của thị trường. Thậm chí, những nhà đầu tư giỏi nhất cũng không thể tránh khỏi việc mắc sai lầm. Nếu bạn không thừa nhận rủi ro và không chuẩn bị cho những tình huống xấu nhất, bạn có thể đối mặt với những tổn thất nghiêm trọng.

• Khó nhận ra sai lầm

Một trong những hệ quả tiêu cực của việc luôn cho rằng mình đúng là khó nhận ra sai lầm của bản thân. Khi cổ phiếu bạn đầu tư bắt đầu giảm giá, thay vì đánh giá lại quyết định của mình và xem xét liệu có sai sót nào trong phân tích, bạn có thể tiếp tục giữ cổ phiếu đó với hy vọng rằng thị trường sẽ “đúng” theo ý bạn. Điều này có thể dẫn đến việc giữ lại cổ phiếu kém hiệu quả và gánh chịu thua lỗ lớn hơn.

• Bỏ lỡ thông tin quan trọng

Khi quá tin tưởng vào nhận định của mình, bạn có thể không lắng nghe ý kiến từ các nguồn thông tin khác hoặc phớt lờ những tín hiệu cảnh báo từ thị trường. Thị trường chứng khoán là một hệ thống phức tạp và luôn có nhiều quan điểm khác nhau về hướng đi của một cổ phiếu hoặc thị trường nói chung. Việc mở rộng tầm nhìn và cân nhắc các quan điểm đa chiều sẽ giúp bạn đưa ra những quyết định sáng suốt hơn.

9 bước cần thực hiện để lập Kế hoạch Tài chính cá nhân – Phần 2

2.3. Những dấu hiệu cho thấy bạn đang mắc phải cạm bẫy tự tin thái quá

• Không chấp nhận ý kiến trái chiều

Nếu bạn thường từ chối lắng nghe ý kiến từ những người có quan điểm khác với mình, hoặc nhanh chóng bỏ qua những thông tin trái ngược với nhận định của mình, đó có thể là dấu hiệu của sự tự tin thái quá.

• Không thay đổi quan điểm khi có thông tin mới

Thị trường chứng khoán luôn thay đổi và điều này đòi hỏi bạn phải liên tục cập nhật và điều chỉnh chiến lược. Nếu bạn giữ vững quan điểm của mình mà không xem xét lại khi có thông tin mới, bạn có thể đang mắc phải cạm bẫy tự tin thái quá.

• Tin rằng mình không thể sai

Mọi nhà đầu tư, dù là người mới hay người có kinh nghiệm, đều có thể mắc sai lầm. Nếu bạn tin rằng mình không thể sai hoặc các quyết định của mình luôn đúng, đó là một dấu hiệu rõ ràng của sự tự tin thái quá.

Làm thế nào để tránh rơi vào cạm bẫy tự tin thái quá:

• Luôn giữ một tâm lý khiêm tốn

Hãy nhớ rằng không ai có thể dự đoán chính xác mọi diễn biến của thị trường chứng khoán. Việc thừa nhận rằng bạn có thể sai là bước đầu tiên để tránh rơi vào cạm bẫy tự tin thái quá. Tâm lý khiêm tốn sẽ giúp bạn mở rộng tầm nhìn, lắng nghe các quan điểm khác và chuẩn bị tốt hơn cho những tình huống bất ngờ.

• Thường xuyên đánh giá lại chiến lược đầu tư

Định kỳ đánh giá lại chiến lược đầu tư và các quyết định của mình là cách hiệu quả để tránh mắc sai lầm. Khi bạn nhận thấy những dấu hiệu cho thấy nhận định của mình có thể sai, hãy sẵn sàng điều chỉnh chiến lược hoặc cắt lỗ khi cần thiết.

• Đa dạng hóa nguồn thông tin

Thay vì chỉ dựa vào một nguồn thông tin duy nhất hoặc chỉ lắng nghe những ý kiến ủng hộ quan điểm của mình, hãy tìm hiểu từ nhiều nguồn khác nhau. Điều này giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn về thị trường và tránh bị mắc kẹt trong sự tự tin thái quá.

• Thiết lập các quy tắc quản lý rủi ro

Việc đặt ra các nguyên tắc rõ ràng về quản lý rủi ro, chẳng hạn như mức cắt lỗ hay tỷ lệ phân bổ vốn, sẽ giúp bạn hạn chế những tổn thất khi nhận định của mình không chính xác. Ngay cả khi bạn tự tin vào quyết định đầu tư, việc tuân thủ các quy tắc này vẫn rất quan trọng để bảo vệ tài sản của bạn.

• Học hỏi từ những sai lầm

Mỗi sai lầm là một cơ hội để học hỏi và cải thiện chiến lược đầu tư của bạn. Hãy luôn sẵn sàng nhìn nhận lại quyết định của mình và học hỏi từ những thất bại. Điều này không chỉ giúp bạn trở thành một nhà đầu tư giỏi hơn mà còn giúp bạn tránh lặp lại những sai lầm trong tương lai.

*********

Bạn có thể tham khảo thêm các bài học đầu tư chứng khoán sau đây:

Tự do tài chính cùng chứng khoán

Phân tích kỹ thuật Căn bản đến Nâng cao trong đầu tư chứng khoán