Khi đề cập đến đầu tư, nhiều người thường tìm kiếm các kế hoạch hoặc sản phẩm tài chính mang lại lợi nhuận cao nhất. Tuy nhiên, không phải ai cũng nhận thức rõ ràng rằng mỗi lợi nhuận cao thường đối đổi với rủi ro lớn. Đó chính là lý do tại sao việc tìm hiểu về Khẩu vị rủi ro (risk appetite) là một bước quan trọng trong hành trình đầu tư.

Khái niệm Khẩu vị rủi ro không chỉ là vấn đề của cá nhân, mà còn đặt nền tảng cho việc xây dựng danh mục đầu tư (investment portfolio) phù hợp với tính cách, kế hoạch tài chính và mục tiêu cá nhân của riêng bạn.

4 Điều cần biết về Khẩu vị rủi ro trước khi đầu tư

1. Khẩu vị rủi ro là gì?

Khẩu vị rủi ro – risk appetite (Theo Topi) là thuật ngữ thể hiện mức độ rủi ro mà một tổ chức hoặc cá nhân sẵn sàng chấp nhận để đạt được các mục tiêu của mình. Nó phản ánh sự cân nhắc giữa rủi ro và lợi ích tiềm năng từ các quyết định đầu tư, kinh doanh, hoặc quản lý.

Mỗi người sẽ có Khẩu vị rủi ro khác nhau tùy thuộc vào nhiều yếu tố như:

• Tính cách: Người thận trọng sẽ có xu hướng tránh rủi ro, trong khi người mạo hiểm sẽ chấp nhận rủi ro cao hơn.
• Mục tiêu tài chính: Mục tiêu ngắn hạn thường yêu cầu khẩu vị rủi ro thấp, trong khi đầu tư dài hạn có thể chinh phục các biến động lớn.
• Khả năng tài chính: Thu nhập ổn định và tài sản dư thừa giúp nhà đầu tư chịu đựng rủi ro cao.
• Kinh nghiệm đầu tư: Người đầu tư lâu năm có thể hiểu về rủi ro và đánh giá tình huống tốt hơn.

5 cách Quản lý tài sản đầu tư mà nhà đầu tư cá nhân cần lưu ý

2. Các mức độ Khẩu vị rủi ro

Khẩu vị rủi ro thường được phân chia thành ba mức độ chính:

2.1. Rủi ro thấp

Nhà đầu tư có Khẩu vị rủi ro thấp thường là những người ưu tiên sự an toàn và bảo toàn vốn hơn là tìm kiếm lợi nhuận cao. Họ không thích đối mặt với biến động thị trường lớn và sẵn sàng chấp nhận lợi nhuận thấp hơn để giảm thiểu rủi ro.

Nhà đầu tư này thường có những đặc điểm sau:

• Có xu hướng giữ tiền mặt, gửi tiết kiệm hoặc đầu tư vào các tài sản ổn định.
• Chấp nhận tỷ suất sinh lợi thấp nhưng ổn định.
• Ít bị ảnh hưởng bởi biến động thị trường do danh mục đầu tư có tính phòng thủ cao.
• Có thể là người chuẩn bị về hưu hoặc có kế hoạch tài chính ngắn hạn.

Danh mục đầu tư phù hợp:

• Trái phiếu chính phủ.
• Tiền gửi ngân hàng.
• Quỹ đầu tư trái phiếu.
• Cổ phiếu của các doanh nghiệp lớn, có dòng tiền ổn định, ít biến động.

2.2. Rủi ro trung bình

Nhà đầu tư có khẩu vị rủi ro trung bình tìm kiếm sự cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận. Họ chấp nhận một mức độ biến động vừa phải của thị trường để có cơ hội tăng trưởng tài sản tốt hơn.

Nhà đầu tư này thường có những đặc điểm sau:

• Không quá bảo thủ nhưng cũng không mạo hiểm.
• Sẵn sàng chịu một số tổn thất nhỏ trong ngắn hạn để đạt lợi nhuận cao hơn trong dài hạn.
• Có khả năng chịu đựng sự biến động của thị trường, nhưng vẫn yêu cầu một mức độ an toàn nhất định.

Danh mục đầu tư phù hợp:

• Cổ phiếu của các công ty có tốc độ tăng trưởng ổn định.
• Quỹ hoán đổi danh mục (ETF) giúp đa dạng hóa rủi ro.
• Quỹ đầu tư cân bằng (Balanced Fund) giữa cổ phiếu và trái phiếu.
• Bất động sản có tiềm năng tăng trưởng ổn định.

2.3. Rủi ro cao

Những nhà đầu tư có khẩu vị rủi ro cao sẵn sàng chấp nhận rủi ro lớn để đạt lợi nhuận cao. Họ không ngại đối mặt với biến động thị trường mạnh và sẵn sàng thử sức với những khoản đầu tư mạo hiểm.

Nhà đầu tư này thường có những đặc điểm sau:

• Có tinh thần mạo hiểm, không sợ rủi ro.
• Có chiến lược dài hạn và sẵn sàng chịu thua lỗ trong ngắn hạn để tìm kiếm lợi nhuận lớn.
• Quan tâm đến các cơ hội đầu tư mang tính đầu cơ và lợi nhuận cao.

Danh mục đầu tư phù hợp:

• Cổ phiếu vốn hóa nhỏ, công ty khởi nghiệp.
• Cổ phiếu của các công ty công nghệ, tăng trưởng mạnh.
• Tiền điện tử và các tài sản số.
• Đầu tư vào các thị trường mới nổi.
• Giao dịch hợp đồng tương lai, quyền chọn và các sản phẩm phái sinh.

Tháp tài sản đầu tư của một cá nhân – chi tiết các lớp tài sản

3. Yếu tố ảnh hưởng đến Khẩu vị rủi ro

Khẩu vị rủi ro của mỗi người không phải là cố định mà bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là những yếu tố quan trọng tác động đến mức độ chấp nhận rủi ro của một nhà đầu tư cá nhân:

1. Độ tuổi

Độ tuổi là một yếu tố quan trọng trong việc xác định Khẩu vị rủi ro.

Người trẻ có nhiều thời gian hơn để phục hồi tổn thất trong trường hợp gặp biến động thị trường, vì vậy họ có xu hướng chấp nhận rủi ro cao hơn để tìm kiếm lợi nhuận lớn. Ngược lại, những người gần tuổi nghỉ hưu thường ưu tiên sự an toàn và tìm kiếm các khoản đầu tư có lợi nhuận ổn định.

2. Tình trạng tài chính cá nhân

Những người có nguồn thu nhập ổn định, ít nợ nần và có tài sản dư thừa sẽ dễ dàng chấp nhận rủi ro cao hơn. Ngược lại, nếu tình trạng tài chính bấp bênh hoặc có nhiều nghĩa vụ tài chính (như trả nợ vay, lo chi phí sinh hoạt), nhà đầu tư sẽ có xu hướng lựa chọn các khoản đầu tư an toàn hơn để bảo vệ tài sản.

3. Mục tiêu tài chính

Mục tiêu tài chính khác nhau dẫn đến mức độ chấp nhận rủi ro khác nhau.

Nếu bạn đầu tư cho kế hoạch dài hạn (như nghỉ hưu sau 20-30 năm), bạn có thể chịu được biến động thị trường và chấp nhận rủi ro cao hơn. Tuy nhiên, nếu bạn đang đầu tư cho một mục tiêu ngắn hạn (như mua nhà trong 3-5 năm), bạn sẽ ưu tiên sự ổn định hơn là lợi nhuận cao.

4. Trạng thái tâm lý

Tâm lý là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến cách một người phản ứng với rủi ro.

Những người dễ bị chi phối bởi cảm xúc thường có xu hướng đầu tư an toàn hơn, vì họ dễ hoảng loạn khi thị trường biến động mạnh. Trong khi đó, những người có tinh thần vững vàng và kiểm soát cảm xúc tốt hơn có thể duy trì chiến lược đầu tư dài hạn ngay cả khi thị trường biến động.

5. Kiến thức và kinh nghiệm đầu tư

Những nhà đầu tư có nhiều kinh nghiệm thường hiểu rõ hơn về rủi ro và biết cách quản lý chúng.

Kiến thức tốt giúp họ phân tích cơ hội đầu tư chính xác hơn, từ đó họ có thể chấp nhận rủi ro cao hơn một cách có kiểm soát. Ngược lại, những người mới tham gia thị trường thường e ngại rủi ro vì họ chưa có đủ hiểu biết để đánh giá tình huống một cách chính xác.

6. Thời gian đầu tư

Khoảng thời gian mà bạn dự định giữ khoản đầu tư của mình cũng ảnh hưởng đến khả năng chấp nhận rủi ro.

Nếu bạn có một khoảng thời gian dài để đầu tư, bạn có thể chịu đựng sự biến động thị trường ngắn hạn và nhắm đến lợi nhuận cao hơn trong dài hạn. Ngược lại, nếu bạn cần rút vốn trong thời gian ngắn, bạn sẽ có xu hướng chọn các khoản đầu tư an toàn hơn để tránh tổn thất.

7. Ảnh hưởng từ môi trường kinh tế

Bối cảnh kinh tế vĩ mô như lãi suất, lạm phát, và tình hình kinh tế chung cũng ảnh hưởng đến khẩu vị rủi ro.

Khi nền kinh tế tăng trưởng mạnh, nhà đầu tư có thể sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao hơn. Ngược lại, trong thời kỳ suy thoái, họ có xu hướng giảm rủi ro và tìm kiếm tài sản an toàn hơn.

8. Ảnh hưởng từ gia đình và xã hội

Gia đình và môi trường xung quanh cũng có thể tác động đến khẩu vị rủi ro của bạn.

Nếu bạn là trụ cột gia đình với nhiều trách nhiệm tài chính, bạn có thể thận trọng hơn trong việc chấp nhận rủi ro. Ngoài ra, những lời khuyên từ bạn bè, đồng nghiệp hay chuyên gia tài chính cũng có thể ảnh hưởng đến cách bạn nhìn nhận rủi ro trong đầu tư.

Ví dụ minh họa về khẩu vị rủi ro

• Anh Minh (30 tuổi): Là nhân viên công nghệ thông tin, anh Minh có thu nhập ổn định và không có khoản vay. Anh xác định rằng mình có thể chịu được mức rủi ro cao để đạt được lợi nhuận 15-20%/năm. Do đó, danh mục đầu tư của anh tập trung vào cổ phiếu vốn hóa nhỏ và quỹ đầu tư vào thị trường mới nổi.
• Cô Hoa (50 tuổi): Là giáo viên, cô Hoa gần đến tuổi nghỉ hưu và mong muốn bảo toàn vốn. Cô chọn đầu tư vào trái phiếu chính phủ và quỹ đầu tư trái phiếu an toàn, chấp nhận lợi nhuận thấp nhưng ổn định.

4. Xây dựng chiến lược đầu tư dựa trên khẩu vị rủi ro

Sau khi xác định được hKẩu vị rủi ro, bạn cần xây dựng một chiến lược đầu tư phù hợp để đảm bảo rằng danh mục đầu tư của mình vừa tối ưu lợi nhuận vừa phù hợp với khả năng chấp nhận rủi ro của bản thân.

Bạn có thể tham khảo các bước sau đây:

1. Xác định mục tiêu đầu tư

Trước khi đầu tư, bạn cần xác định rõ mục tiêu tài chính của mình. Mục tiêu này có thể là mua nhà, tiết kiệm hưu trí, hoặc tạo thu nhập thụ động. Mỗi mục tiêu sẽ có khung thời gian và mức độ rủi ro khác nhau, từ đó ảnh hưởng đến chiến lược đầu tư của bạn.

2. Phân bổ tài sản hợp lý

Dựa trên mức độ chấp nhận rủi ro, bạn cần phân bổ tài sản giữa các loại hình đầu tư khác nhau như cổ phiếu, trái phiếu, tiền mặt hoặc bất động sản. Dưới đây là một số ví dụ về cách phân bổ tài sản theo Khẩu vị rủi ro:

• Người có khẩu vị rủi ro thấp: 20% cổ phiếu, 70% trái phiếu, 10% tiền mặt.
• Người có khẩu vị rủi ro trung bình: 50% cổ phiếu, 40% trái phiếu, 10% tiền mặt.
• Người có khẩu vị rủi ro cao: 70% cổ phiếu, 20% trái phiếu, 10% tiền mặt.

Việc phân bổ tài sản hợp lý giúp tối ưu hóa lợi nhuận mà vẫn đảm bảo sự cân bằng giữa rủi ro và an toàn tài chính.

3. Theo dõi và điều chỉnh danh mục đầu tư

Thị trường tài chính luôn thay đổi, vì vậy bạn cần theo dõi danh mục đầu tư của mình và điều chỉnh nếu cần thiết. Khi tình hình tài chính cá nhân thay đổi hoặc khi các điều kiện thị trường biến động mạnh, bạn có thể cần điều chỉnh danh mục để đảm bảo nó vẫn phù hợp với mục tiêu tài chính và khẩu vị rủi ro của mình.

Nếu bạn gặp khó khăn trong việc tự đánh giá, việc tham khảo ý kiến của các cố vấn tài chính sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Khẩu vị rủi ro của mình.

————–

Như vậy Khẩu vị rủi ro là yếu tố không thể thiếu trong hành trình đầu tư của bất kỳ một nhà đầu tư cá nhân nào. Việc hiểu rõ và xác định đúng Khẩu vị rủi ro giúp bạn xây dựng danh mục đầu tư phù hợp, đồng thời giảm thiểu rủi ro không đáng có.

Bởi lẽ, đầu tư không chỉ là vấn đề của lợi nhuận, mà còn là sự cân bằng giữa khả năng chấp nhận rủi ro và mục tiêu tài chính cá nhân. Hãy luôn nhớ rằng, thành công trong đầu tư đến từ việc hiểu rõ chính bản thân mình và thị trường.