Tụy và mật là hai cơ quan quan trọng trong hệ tiêu hóa, đảm nhiệm vai trò thiết yếu trong việc chuyển hóa và hấp thu dưỡng chất. Viêm tụy và sỏi mật là hai bệnh lý thường gặp, có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Hiểu rõ mối liên quan giữa viêm tụy và sỏi mật là vô cùng cần thiết để bảo vệ sức khỏe và tránh những hậu quả đáng tiếc. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về sự liên kết giữa hai bệnh lý này, cũng như cách phát hiện, điều trị và phòng ngừa hiệu quả dựa trên những trải nghiệm thực tế về tình hình bệnh của mẹ mình.

Liên quan giữa viêm tụy và sỏi mật 

1. Tổng quan về viêm tụy và sỏi mật

1. Viêm tụy

Viêm tụy là tình trạng tụy bị viêm nhiễm, gây ra đau đớn và ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa. Viêm tụy có thể được phân loại thành hai dạng chính: viêm tụy cấp và viêm tụy mạn tính.

• Viêm tụy cấp: Đây là tình trạng viêm đột ngột và nghiêm trọng, thường xảy ra do sự tắc nghẽn trong ống tụy hoặc do tụy bị kích thích bởi các chất gây viêm. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm sỏi mật, lạm dụng rượu bia, và nhiễm trùng.
• Viêm tụy mạn tính: Đây là tình trạng viêm kéo dài, dẫn đến tổn thương vĩnh viễn cho tụy và giảm khả năng tiết enzym tiêu hóa. Viêm tụy mạn tính thường liên quan đến việc sử dụng rượu trong thời gian dài, hoặc là hậu quả của viêm tụy cấp tái phát.

Triệu chứng của viêm tụy bao gồm đau bụng dữ dội, buồn nôn, nôn mửa, sốt, và trong một số trường hợp, vàng da. Nếu không được điều trị kịp thời, viêm tụy có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng, suy đa cơ quan, hoặc thậm chí tử vong.

2. Sỏi mật

Sỏi mật là tình trạng hình thành các viên sỏi trong túi mật hoặc trong ống dẫn mật, gây ra tắc nghẽn và viêm nhiễm. Có hai loại sỏi mật chính:

• Sỏi cholesterol: Đây là loại sỏi phổ biến nhất, hình thành do sự mất cân bằng giữa các thành phần của mật, đặc biệt là cholesterol.
• Sỏi sắc tố: Loại sỏi này thường hình thành do sự phân hủy của hemoglobin trong máu, thường gặp ở những người mắc bệnh gan mạn tính hoặc bệnh lý máu.

Các triệu chứng của sỏi mật bao gồm đau bụng trên, đặc biệt là sau khi ăn, buồn nôn, nôn mửa, và vàng da. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, sỏi mật có thể dẫn đến viêm túi mật, viêm ống dẫn mật, hoặc tắc nghẽn đường mật, gây ra những biến chứng nguy hiểm.

Chia tay tiểu đường bằng phương pháp Bimemo

2. Mối liên hệ giữa viêm tụy và sỏi mật

1. Cơ chế tác động qua lại

Sỏi mật và viêm tụy có mối liên hệ mật thiết với nhau, đặc biệt là trong các trường hợp sỏi mật gây tắc nghẽn ống tụy. Khi sỏi từ túi mật rơi xuống và bị mắc kẹt trong ống mật chủ hoặc ống tụy, nó có thể ngăn chặn dòng chảy của mật và enzym tiêu hóa, dẫn đến sự ứ đọng và kích thích tụy, gây viêm tụy cấp.

Sự tắc nghẽn này không chỉ làm tăng áp lực trong ống tụy mà còn gây ra sự trào ngược của enzym tụy vào mô tụy, làm tổn thương tế bào và gây ra phản ứng viêm. Viêm tụy cấp do sỏi mật là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của viêm tụy cấp, đặc biệt là ở những người trên 40 tuổi.

2. Yếu tố nguy cơ chung

Một số yếu tố nguy cơ có thể góp phần làm tăng khả năng mắc cả viêm tụy và sỏi mật, bao gồm:

• Chế độ ăn uống: Chế độ ăn giàu chất béo, cholesterol và ít chất xơ có thể góp phần làm tăng nguy cơ hình thành sỏi mật, đồng thời gây áp lực lên tụy, dẫn đến viêm tụy.
• Lạm dụng rượu bia: Uống rượu bia quá mức là một yếu tố nguy cơ hàng đầu gây viêm tụy và cũng có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi mật.
• Bệnh lý nền: Những người mắc bệnh tiểu đường, béo phì, hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh sỏi mật hoặc viêm tụy có nguy cơ cao hơn.
• Tuổi tác và giới tính: Phụ nữ trên 40 tuổi có nguy cơ cao hơn mắc sỏi mật, trong khi nam giới có xu hướng mắc viêm tụy nhiều hơn, đặc biệt là những người có tiền sử lạm dụng rượu.

Đến ngay đây để tìm hiểu về kiến thức Phương pháp thực dưỡng – bảo vệ sức khỏe gia đình.

3. Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết

1. Triệu chứng chung và đặc trưng

Các triệu chứng của viêm tụy và sỏi mật thường giống nhau, làm cho việc chẩn đoán trở nên khó khăn hơn. Một số triệu chứng chung bao gồm:

• Đau bụng trên: Cơn đau thường bắt đầu ở vùng bụng trên và có thể lan ra lưng. Cơn đau có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày và thường trở nên tồi tệ hơn sau khi ăn.
• Buồn nôn và nôn mửa: Đây là những triệu chứng phổ biến của cả viêm tụy và sỏi mật, đặc biệt là sau khi ăn thức ăn nhiều dầu mỡ.
• Vàng da và ngứa da: Khi sỏi mật gây tắc nghẽn ống mật chủ, nó có thể dẫn đến vàng da (vàng mắt và da) và ngứa da do sự tích tụ của bilirubin trong máu.

2. Cách chẩn đoán viêm tụy và sỏi mật

Việc chẩn đoán chính xác viêm tụy và sỏi mật cần sự kết hợp của các phương pháp khác nhau:

• Siêu âm bụng: Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh thường được sử dụng nhất để phát hiện sỏi mật và đánh giá tình trạng viêm tụy.
• Chụp CT hoặc MRI: Các phương pháp này có thể cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về tụy và mật, giúp phát hiện các biến chứng và đánh giá mức độ viêm nhiễm.
• Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm máu có thể giúp xác định mức độ viêm nhiễm và đánh giá chức năng tụy cũng như mức bilirubin trong máu.

4. Điều trị và quản lý bệnh

1. Phương pháp điều trị

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, các phương pháp điều trị viêm tụy và sỏi mật có thể bao gồm:

• Điều trị nội khoa: Bao gồm việc sử dụng thuốc giảm đau, kháng sinh, và enzym tụy để kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa nhiễm trùng. Đối với viêm tụy mạn tính, bổ sung enzym tiêu hóa có thể cần thiết để cải thiện chức năng tiêu hóa.
• Can thiệp ngoại khoa: Trong trường hợp sỏi mật gây viêm tụy cấp, việc lấy sỏi bằng phương pháp nội soi hoặc phẫu thuật cắt túi mật có thể cần thiết. Nếu tụy bị tổn thương nghiêm trọng, có thể cần phẫu thuật để loại bỏ các phần tụy bị hoại tử hoặc dẫn lưu dịch tụy.

2. Quản lý và phòng ngừa tái phát

Để quản lý và ngăn ngừa tái phát viêm tụy và sỏi mật, cần thực hiện các biện pháp sau:

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Hạn chế chất béo và cholesterol trong chế độ ăn, tăng cường ăn rau xanh và chất xơ, uống đủ nước. Tránh ăn uống quá nhiều một lúc và hạn chế thức ăn nhanh, đồ ăn chiên rán. Bạn có thể tham khảo Phương pháp thực dưỡng – bảo vệ sức khỏe gia đình.
• Thay đổi lối sống: Duy trì cân nặng hợp lý, tránh lạm dụng rượu bia và các chất kích thích. Tập thể dục đều đặn để duy trì sức khỏe tổng thể và giảm nguy cơ mắc bệnh.
• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người có nguy cơ cao hoặc đã từng mắc viêm tụy hoặc sỏi mật. Việc kiểm tra định kỳ có thể giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và điều trị kịp thời.

Như vậy, mối liên hệ giữa viêm tụy và sỏi mật là một vấn đề sức khỏe phức tạp nhưng có thể được kiểm soát và phòng ngừa nếu được hiểu rõ và điều trị kịp thời. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, thay đổi lối sống và tuân thủ các biện pháp điều trị có thể giúp ngăn ngừa và giảm thiểu các biến chứng nghiêm trọng của hai bệnh lý này.

Nhấp vào đây nếu bạn muốn tìm hiểu kinh nghiệm điều trị chứng tăng tiết mồ hôi chân tay.

6. Câu chuyện viêm tụy và sỏi mật của mẹ mình

Khi mình chia sẻ lại câu chuyện này thì mẹ đang ở tuổi U70, vừa trải qua phẫu thuật cắt bỏ túi mật.

Cuối tháng 4/2023, mẹ bị đau bụng lần đầu tiên, triệu chứng gần giống như đau dạ dày. Kèm theo đó là dấu hiệu buồn nôn (có nôn), và mẹ cho rằng do ăn uống gì đó không phù hợp (dạng ngộ độc thực phẩm). Mẹ có đến Trung tâm y tế khám và làm xét nghiệm máu, kết quả cho thấy có dấu hiệu sỏi mật.

Sau đó sức khỏe mẹ trở lại bình thường. Đến đầu tháng 9/2023 thì bị đau trở lại. Dấu hiệu đau lần này có vẻ rõ ràng hơn, kèm theo hiện tượng nôn. Gia đình đưa mẹ đi khám ở bệnh viện tỉnh, bác sỹ kết luận mẹ bị viêm tụy và sỏi mật, đề nghị nhập viện điều trị.

Sau thời gian điều trị nội trú tại bệnh viện bằng hình thức truyền kháng sinh và các loại dịch (nước, đạm…) thì mẹ hết dần cơn đau. Tuy nhiên do kết luận viêm tụy nên bệnh nhân phải kiêng ăn trong tuyệt đối trong 3-5 ngày đầu nhập viện, sau đó tập ăn dần lại bằng cháo trắng… Đủ 10 ngày hưởng chế độ BHYT thì mẹ ra viện.

Lần thứ 3 mẹ mình bị đau là vào cuối tháng 12/2023. Cũng các dấu hiệu giống như hai lần trước. Có vẻ như khoảng cách giữa các lần đau đang kéo dần lại. Gia đình lại cho nhập viện và phác đồ điều trị cũng y như lần gần nhất.

Lần tiếp theo mẹ đau lại là vào cuối tháng 5/2024. Lần này triệu chứng đau nặng hơn, phải nhập viện cấp cứu. Tuy nhiên, phác đồ điều trị vẫn không có gì thay đổi. Vẫn chỉ là kiêng ăn, truyền dịch, chứ không hề có một chỉ định can thiệp phẫu thuật nào.

Mình có tìm hiểu thì bác sỹ chuyên khoa giải thích rằng bà bị cùng một lúc viêm tụy và sỏi mật nên rất khó điều trị. Nếu chỉ là sỏi mật thì không có gì quá khó khăn, tuy nhiên bệnh lý viêm tụy khá phức tạp trong can thiệp y khoa nên trong trường hợp cần thiết nhất mới có chỉ định mổ. Liệu pháp duy nhất là bệnh nhân điều trị ổn định rồi về nhà kiêng cữ bằng cách đảm bảo chế độ ăn cho người có bệnh viêm tụy, nếu đau thì lại tiếp tục nhập viện…

Gia đình mình thấy chưa được thỏa mãn với giải thích và tư vấn của bác sỹ nên đã tìm hiểu thêm nhiều nguồn thông tin để có phương án chữa trị, một phần để người bệnh an tâm, một phần cũng để mọi người trong gia đình đều cảm thấy thoải mái.

Trong lúc tìm kiếm sự tư vấn của người quen, bạn bè làm y tế, mình được một người bạn làm bác sỹ ở TP HCM tư vấn rằng bệnh lý Gan – Tụy – Mật được chữa trị rất phổ biến và hiệu quả ở Bệnh viện Bình Dân. Cậu bạn tự tin khuyên mình đưa mẹ vào đó để thăm khám và xác định lại hướng điều trị cho dứt điểm.

Gia đình mình quyết định đưa mẹ đi Sài Gòn sau khi ra viện ở bệnh viện tỉnh được 3 ngày. Ngay lần thăm khám đầu tiên, dù chưa có tiến hành bất kỳ một hình thức kiểm tra sức khỏe nào, mới chỉ nghe bệnh nhân mô tả lại triệu chứng và quá trình bệnh lý thì bác sỹ chuyên khoa Gan – Tụy – Mật đã đưa ra những lời tư vấn và giải thích rất dễ hiểu về nguyên nhân gây viêm tụy và sỏi mật cũng như cách thức điều trị.

Ngay ngày hôm sau, bác sỹ cho mẹ mình nhập viện đồng thời thực hiện các xét nghiệm cũng như các hình thức thăm khám chuyên sâu, kết luận chính xác là mẹ mình bị viêm tụy do sỏi mật gây ra. Chỉ định duy nhất cho bệnh nhân là tiến hành phẫu thuật cắt bỏ túi mật.

Thế rồi cuộc phẫu thuật được tiến hành ngay trong đêm, chỉ kéo dài có 1h đồng hồ. Sáng hôm sau (ngày thứ 3 sau khi có mặt ở TP HCM) mẹ mình được về phòng bệnh nhân nằm điều trị sau mổ, và chiều ngày hôm sau nữa là bác sỹ cho chỉ định xuất viện vì phẫu thuật cắt bỏ túi mật không có gì nghiêm trọng và phức tạp.

Quyết định của bác sỹ nhanh chóng đến nỗi mẹ mình không tin và không muốn ra viện sớm vì một phần lo lắng sức khỏe còn yếu, một phần vì lần nào cũng đi viện đến tận 10 ngày.

Từ sau khi phẫu thuật cắt bỏ túi mật đến nay, sức khỏe của mẹ mình hồi phục tốt, “trộm vía” chưa bị đau lại lần nào. Các  xét nghiệm huyết học, hóa sinh và siêu âm 1-2 lần sau phẫu thuật đều cho kết quả tốt. Như vậy có thể nói, đúng là mẹ mình bị viêm tụy và sỏi mật, nhưng việc xác định chính xác nguyên nhân bệnh lý đã giúp gia đình mình may mắn chữa trị được cho mẹ kịp thời.

Mình không có chuyên môn về y khoa nên bài viết không tránh khỏi những sai sót. Mình chỉ cố gắng kể lại thực tế câu chuyện của mẹ để chia sẻ thêm góc nhìn về bệnh lý viêm tụy và sỏi mật để từ đó mọi người có thể tham khảo và đưa ra những quyết định điều trị cho phù hợp và hiệu quả.

Đến ngay đây để tham khảo thêm các nội dung Chia sẻ hay của mình nhé!